تقسیم آب زاینده رود  چگونه است ؟

 
اینکه گاهی در تقسیم آب زاینده رود از طومار شیخ بهایی نام برده میشود ،   چیز غریبی است !  توگویی قبل از شیخ  ،  آب زاینده رود دربیابانها رها بوده و در این زمان قوانینی وضع گردیده است!

تقسیم اب زاینده رود ، یکی از جالب ترین روشهای تقسیم منابع در ثروت ملی به شمار می رود. علت آن اینست که آب زاینده رود نه از لحاظ زمانی بلکه به لحاظ کمیتی  به روش خاصی تقسیم می شود . در تقسیم آب های محلی  ،   مسئله زمان ، عامل تعیین کننده است ،مثلا فلان شخص یکساعت  ،  و دیگری سه ساعت ،  از آب چاه یا قنات را دریافت می کند.  و ممکن است گاهی اب بیشتر و گاهی آب کمتر در یک روز نصیب مشترکین بشود.اما آب زاینده رود از زمان های بسیار کهن ، به صورت سهمی بوده است ،  به این معنا  که حجم آب رود خانه ،  نقشی  در تقسیم ندارد ،  ممکن است در فصل پر آبی ،رودخانه مملو از آب باشد اما در اواخر پاییز، آبی  چندان  در رود خانه  موجود نباشد ،  در هر دو صورت ،  بدون در نظر گرفتن حجم آب،  انچه در رودخانه موجود است ،  سهمیه بندی شده است .

چه فاکتور هایی در تقسیم آب لحاظ شده است ؟

دهات چهار محال و  تمامی بلوک از سر چشمه ها تا بلوک آیدغمش از این سهمیه بندی معاف هستند و به هر میزان  مجاز به استفاده هستند.  و سهمیه بندی صرفا از آخر بلوک آیدغمش تا ابتدای گاوخونی است.

تقسیم آب زاینده رود در محدوده فوق  براساس عوامل طبیعی متعددی سهمیه بندی گردیده است منجمله :

_  قواعد طبیعی  و  دلایل هندسی

_  تفاوت هوای هر محل

_  دوری مسافت  هر محل از رود خانه

_  مقدار اراضی مزروعی هر محل

_  میزان آبخوری خاک با توجه به زمان و مکان

_ نسبت جمیع عوامل  فوق با هم

مجری  وناظر اجرای این قوانین با  شخصی به نام  « میر آب »   بوده است که در زمانهایی نیز جنگ های زیادی در اثر سوء  رفتار وی در تاریخ ثبت است .

این قوانین از زمان های بسیار قدیمی مورد استفاده قرار داشته است و در زمان سلاطین صفوی نیز با جدیت بیشتری ،  این  قوانین پی گرفته شد . به طوریکه در دفتر خانه اصفهان دستور ممهور شاه طهماسب صفوی  (  قبل از شیخ بهایی) به ثبت رسیده است.

باید دانست که 105 مادی از دو جانب رود خانه جدا میشود که ازاین تعداد مادی ، 526 قریه از شش  بلوک   آب دریافت میکرده است.  مادی ،   به لغت  فرس قدیم مجرای آبی را می گویند که  از رودخانه کوچکتر ،  و  از نهر  ،  بزرگ تر است .  شش رشته مادی به اصفهان وارد میشود و هر کدام به نهر های کوچک  تری منقسم میشود و هرنهری به  لت ها تقسیم  و هر لتی  به جوی هایی  بهره میرساند.   این اطلاعات تا زمان اواخر قاجار است و البته در تعداد مادیها و نهر ها و انشعابات کلی ،  تقاوت هایی حادث شده است ،  اما در نحوه تقسیم ،  دخل و تصرفی صورت نگرفته است .- منبع:ناصرشریف روحانی

با استفاده از کتاب جغرافیای اصفهان-    میرزا حسین خان تحویلدار منبع:گروه اصفهان شناسی زنده رود